โรคระบบทางเดินปัสสาวะ

โรคระบบทางเดินปัสสาวะ



คัมภีร์มุจฉาปักขันทิกา เป็นคัมภีร์ที่เกี่ยวกับโรคของระบบปัสสาวะและอวัยวะสืบพันธุ์ ซึ่งทำให้พบความผิดปกติของปัสสาวะเป็นส่วนใหญ่ ซึ่งแบ่งได้เป็น ๓๒ ประการดังนี้

๑. ๑. ทุราวสา ๔ ประการ แสดงถึงความผิดปกติของสีปัสสาวะ ได้แก่ ขาวข้น เหลือง แดง ดำ

๒. ๒. มุตฆาต ๔ ประการ แสดงลักษณะผิดปกติของปัสสาวะที่เกิดจากการชอกช้ำ มีโลหิตช้ำ มีหนอง ข้นขุ่น สีดำ

๓. ๓. มุตกิต ๔ ประการ เฉพาะในหญิง ปัสสาวะที่โลหิตช้ำ มีหนอง มีมูก ขาวขุ่น

๔. ๔. สันฑฆาต ๔ ประการ เกี่ยวกับความผิดปกติของโลหิตทั้งชายและหญิง แบ่งตามสาเหตุและ ความรุนแรง ได้แก่ เอก โท ตรี และอาสันฑฆาต

๕. ๕. องคสูตร ๔ ประการ เป็นความผิดปกติของระบบทางเดินปัสสาวะ และอวัยวะสืบพันธุ์ในชาย ในฤดูทั้ง ๔ ทำให้ปัสสาวะและการถ่ายปัสสาวะผิดปกติ

๖. ๖. ช้ำรั่ว ๔ ประการ เป็นโรคเฉพาะสตรี ทำให้มีสิ่งขับถ่ายจากมดลูกและช่องคลอดไหลออกมาเรื่อยๆ โดยมีสาเหตุจากมดลูกเน่าหลังการคลอดบุตร เสพกามเกินประมาณ เป็นฝีในมดลูก ทวารเบาเปื่อย

๗. ๗. อุปสม ๔ ประการ เป็นความผิดปกติจากการร่วมเพศ ๓ ประการ และเป็นนิ่ว (นิ่วเนื้อ และนิ่วศิลาปูน)

๘. ๘. ไส้ด้วน ๔ ประการ เป็นโรคที่องคชาติ จากการชอกช้ำ จากการติดเชื้อ เป็นเม็ด เป็นหนอง เป็นแผลเน่าเปื่อยลุกลามไปเรื่อยๆ



๑. ๑. ทุราวสา ๔

ปัสสาวะที่มีสีผิดปกติ ๔ ประการ ได้แก่

๑. ๑. ปัสสาวะสีขาวข้นดังน้ำข้าวเช็ด

ยารักษา การบูร เทียนดำ ผลเอ็น อำพัน แห้วหมู ขิงแห้ง เสมอภาค

วิธีทำและขนาดรับประทาน บดทำผง ละลายน้ำผึ้งรวงกิน ครั้งละ ๑ ช้อนกาแฟ ก่อนอาหาร เช้า-เย็น

สรรพคุณ แก้ปัสสาวะขาวดังน้ำข้างเช็ด ให้ปวดหัวหน่าว แสบองคชาติ สะบัดร้อนสะบัดหนาว เป็นเวลา

๒. ๒. ปัสสาวะสีเหลืองดังขมิ้นสด

ยารักษา เสมอไทย มหาหิงคุ์ เจตมูลเพลิงแดง สารส้ม สุพรรณถันแดง ยาทั้งนี้เอาสิ่งละ ๑ สลึง เทียนดำ ๑ บาท ดอกคำไทย ๒ บาท

วิธีทำและขนาดรับประทาน บดทำผง ละลายน้ำมะนาวกิน ครั้งละ ๑ ช้อนกาแฟ ก่อนอาหาร เช้า-เย็น

สรรพคุณ แก้ปัสสาวะเหลืองดังน้ำขมิ้น ให้ปวดหัวหน่าว แสบองคชาติ สะบัดร้อนสะบัดหนาว เป็นเวลา

๓. ๓. ปัสสาวะสีแดงดังฝางต้ม หรือมีเลือดออก

ยารักษา แห้วหมู รากมะตูม เทียนดำ รากเสนียด ใบสะเดา รากอังกาบ ผลเอ็น โกฐสอ เกลือสินเธาว์

วิธีทำและขนาดรับประทาน บดทำผง ละลายน้ำอ้อยแดงกิน ครั้งละ ๑ ช้อนกาแฟ ก่อนอาหาร เช้า-เย็น

สรรพคุณ แก้ปัสสาวะแดงดังน้ำฝางต้ม ให้ปวดหัวหน่าว แสบองคชาติ สะบัดร้อนสะบัดหนาว เป็นเวลา

๔. ๔. ปัสสาวะสีดำ

ยารักษา รากย่านาง เถาวัลย์เปรียง รากกะทุงหมาบ้า ฝาง แห้วหมู หัวหญ้าชันกาด แก่นขี้เหล็ก รากตะไคร้หางนาค ขมิ้นอ้อย ไพล รากหนามรอบตัว รากหวายขม เอาสิ่งเสมอภาค

วิธีทำและขนาดรับประทาน เติมน้ำ ๓ ส่วน ต้มให้เหลือ ๑ ส่วน เอาน้ำดื่มครั้งละ ๑ ถ้วยกาแฟ ก่อนอาหาร เช้า-เย็น

สรรพคุณ แก้ปัสสาวะดำดังน้ำคราม ให้ปวดหัวหน่าว แสบองคชาติ สะบัดร้อนสะบัดหนาว เป็นเวลา



เมื่อพิจารณาตัวยาแต่ละขนาน จะเห็นได้ว่า มียาแก้ไข้ทั่วไป เพราะคนไข้เหล่านี้มักมีอาการสะบัดร้อนสะบัดหนาว ถ้ามีเลือดออกสดๆ หรือสีแดง (ดังน้ำต้มฝาง) ย่อมให้ปวดหัวหน่าว ให้แสบองคชาติ (ซึ่งแสดงว่า อาจมีนิ่วครูด หรือ อักเสบ) ก็มียาขับปัสสาวะ ถ้าปัสสาวะมีสีเหลือง (ซึ่งแสดงว่ามีอาการดีซ่าน และต้องกระทบต่อหน้าที่ของตับ) ก็มียาระบาย แก้บิดช่วยย่อยอาหาร เพิ่มความอยากอาหาร และบำรุงเลือด ถ้าปัสสาวะสีดำ (ซึ่งแสดงว่า เป็นไข้มาลาเรีย ชนิดฟาลซิพารัม) ก็มียาแก้ไข้มาลาเรียได้ถึง ๒ อย่าง ร่วมกับยาลดไข้อื่น และยาลดการอักเสบ และยากล่อมประสาท เป็นต้น สำหรับในปัจจุบัน สาเหตุที่พบมีมากขึ้น ดังนั้นยาขนานเดียวอาจรักษาไม่หาย และในบางรายอาจต้องใช้การผ่าตัดช่วยด้วย เช่นในรายที่เป็นนิ่วอุดตันทางเดินน้ำดี ย่อมไม่อาจรักษาได้โดยทางยา แพทย์ผู้จะต้องใช้วิจารณญาณในการวินิจฉัยโรคให้ถูกต้องก่อน ถ้าทราบว่าไม่อาจรักษาให้หายได้โดนการแพทย์แผนไทย ก็ควรส่งต่อ



๒. ๒. มุตฆาต ๔

แสดงลักษณะผิดปกติของปัสสาวะ ๔ ประการ ที่เกิดจากการกระทบชอกช้ำ ได้แก่

๑. ๑. มีโลหิตช้ำ

๒. ๒. มีหนอง

๓. ๓. ข้นขุ่น

๔. ๔. สีดำ

ตามความเป็นจริงการกระทบชอกช้ำ ก็ไม่จำเป็นต้องมีอาการทางปัสสาวะด้วยทุกราย แต่ที่ทำให้ปัสสาวะมีลักษณะดังกล่าวได้ น่าจะเป็นการกระทบอย่างรุนแรงบริเวณช่องท้อง เช่นการถูกตี เตะ ต่อย หรือกระทืบอย่างรุนแรง ทำให้คนไข้มีอาการขัดยอก เคลื่อนไหวไม่สะดวก บริโภคอาหารไม่ได้ เสียดแทงในอกและอาเจียนลมเปล่า บางทีอาจทำให้เกิดฝีหนองภายในด้วย

ยารักษามุตฆาต

ขนานที่ ๑ เบญจเสนียด โกฐทั้งห้า กานพลู การบูร รากแตงหนู ใบสะเดา ไพล น้ำประสานทอง ว่านน้ำ ตรีกฏุก รากละหุ่ง บอระเพ็ด หัวแห้วหมู เกลือสินเธาว์ ขมิ้นอ้อย ชะลูด พิมเสน อย่างละเท่าๆกัน

บดเป็นผง ละลายน้ำมะนาวกิน ครั้งละ ๑ ช้อนกาแฟ ก่อนอาหาร เช้า-เย็น

ขนานที่ ๒ รากพันงูแดง รากมะตูม ขิงแห้ง ใบขี้กาแดง เกลือสินเธาว์ สมอไทย กานพลู รากมะรุม อย่างละเท่าๆกัน บดเป็นผง ละลายน้ำมะนาวกิน ครั้งละ ๑ ช้อนกาแฟ ก่อนอาหาร เช้า-เย็น



๓. ๓. มุตกิต ๔

แสดงลักษณะผิดปกติของปัสสาวะ ๔ ประการ เฉพาะในหญิง ได้แก่

๑. ๑. มีโลหิตช้ำ (สีคล้ำ) ดังน้ำปลาเน่า

๒. ๒. มีโลหิตจางๆ ดุจน้ำชานหมาก

๓. ๓. มีหนองจางๆ ทำให้ขุ่นดังน้ำซาวข้าว

๔. ๔. เป็นเมือกคล่องๆขัดๆ หยดย้อยดุจน้ำมูกไหลออกมา

ลักษณะของปัสสาวะดังกล่าวแล้วในหญิง เป็นลักษณะของปัสสาวะที่ปนเปื้อนด้วยสิ่งที่ไหลออกมาทางช่องคลอด คือจากหญิงที่เป็นโรคมุตกิตระดูขาว ซึ่งมีระดูขาวขุ่นข้นไหลรินๆ ออกมา แถบขอบทวารเป็นเม็ดหรือแผลเปื่อย คัน แสบ และเหม็นคาว ให้ปวดเมื่อยชายกระเบนเหน็บและเสียวมดลูก มักเป็นลมวิงเวียน หน้ามืด เบื่ออาหาร นอกจากนั้นพวกที่มีเลือดคล้ำๆ ออกมา ก็อาจจะเป็นเลือดระดูที่ผิดปกติ ทำให้ปวดหัวหน่าว ขัดตะโพก แสบในอก บริโภคอาหารไม่รู้รส หรืออาจเนื่องจากมีการอักเสบติดเชื้อ มีเนื้องอก มีมะเร็งในมดลูกหรือที่ปากมดลูกก็ได้

ยาแก้มุตกิต ๔ ประการ เป็นยาแก้เกี่ยวกับมดลูกทั้งสิ้น แสดงว่า แพทย์แผนโบราณเข้าใจสาเหตุได้ถูกต้อง

หัวแห้วหมูใหญ่ เทียนดำใหญ่ ผลมะตูม ลำพัน ว่านเปราะ รากอังกาบ โกฐพุงปลา ว่านนางคำ

ว่านสากเหล็ก ยางงิ้ว การบูร ผลเอ็น สารส้ม ดีปลี อย่างละเท่าๆกัน

บดเป็นผง ละลายน้ำผึ้งกินครั้งละ ๑ ช้อนกาแฟ ก่อนอาหาร เช้า-เย็น

สรรพคุณ แก้มุตกิต ๔ ประการ คือ ปัสสาวะเป็นโลหิตช้ำดังน้ำปลาเน่า บางทีเป็นหนองจางๆ ดังน้ำซาวข้าว

บางทีเป็นดังน้ำมูกขัดหยดๆย้อยๆจะออกมา ให้ขัดให้ปวดหัวหน่าว ให้หนักหน้าตะโพก ให้แสบอก กินอาหารไม่รู้รส โรคทั้งนี้ เป็นเพราะโลหิตช้ำ



ที่มา: แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์