ลักษณะวาโยธาตุแตก
๑ ลมอุทธังคมาวาตาแตก มักให้ดิ้นรน มือเท้าขวักไขว่ ให้พลิกตัวไปมา ทุรนทุราย ให้เรอบ่อยๆ๒. ลมอโธมาวาตาแตก ให้ยกมือยกเท้าไม่ได้ ให้เมื่อยขบทุกข้อทุกกระดูก ให้เจ็บปวดยิ่งนัก
๓. ลมกุจฉิสยาวาตาแตก มักให้ท้องขึ้นท้องลั่น ให้เจ็บในอก ให้สวิงสวาย ให้แดกขึ้นแดกลง
๔. ลมโกฏฐาสยาวาตาแตก ให้เหม็นคาวคอ ให้อาเจียน ให้จุกเสียด ให้แดในอก
๕. ลมอังคมังคานุสารีวาตาแตก ให้หูตึง เจรจาไม่ได้ยิน แ้ล้วเป็นกุจหิ่งห้อยออจากตา ให้เมื่อยต้นขาทั้งสอง ข้าง ดุจกระดูกจะแตก ให้ปวดในกระดูก สันหลัง ให้สะบัดร้อนสะบัดหนาว อาเจียนลมเปล่า กินอาหารไม่ได้
๖. ลมอัสสาสะปัสสาวะ วาตาแตก จะได้ขาดสูญหามิได้ ถ้าสิ้นลมหายใจแล้วเมื่อใด ก็ตายเมื่อนั้น
ลักษณะธาตุน้ำแตก
๑. ดีแตก ทำให้คนไข้คลั่งไคล้ไหลหลง ละเมอเพ้อพก นอนสะดุ้งหวาดหวั่น บางทีให้ลงดุจกินยรุ ให้ลงเขียว ลงแดง ลงเหลืองออกมา ทำให้หาสติมิได้๒. เสมหะแตก ให้จับสะบัดร้อนสะบัดหนาว เป็นเวลา บางทีให้ลงท้องเป็นเสมหะ เป็นโลหิตเน่า ให้ปวดมวน
๓. หนองแตก ทำให้ไหลออกมาเนืองๆ ให้กายซูบผอม กินอาหารไม่รู้รส มักเป็นฝีภายใน ๗ ประการ
๔. โลหิตพิการหรือแตก แพทย์สมมุติว่าไข้กำเดา เพราะโลหิตกำเริบ ถ้าแตกก็เป็นพิษต่างๆ ผุดขึ้น มาภาย นอก แพทย์สมมุติว่าเป็นรากสาด ข้าวไหม้ ใหญ่ ข้าวไหม้น้อย เปลวไฟฟ้า ประกายเพลิง ลำลาบเพลิง ที่เรียกชื่อต่างๆ เพราะโลหิตกระจายแตกซ๋านออกผิวเนื้อ ส่วนข้างในก็กระทำพิษต่างๆ บางทีให้อาเจียนเป็นโลหิต บางทีโลหิตแล่นเข้าจับหัวใจ ให้คลั่งเพ้อหาสติมิได้ บ้างก็ว่าสันนิบาตโลหิต เป็นเพื่อโลหิตสมุฎฐาน บางทีให้ชัก เท้าหงิกมือกำ บางทีให้หนาว ให้ร้อน บางทีให้ขัดปัสสาวะ ให้น้ำ ปัสสาวะ เป็นสีดำ แดง ขาว เหลือง เป็นไปต่างๆ ธาตุถ้าแตกตั้งแต่ ๒-๕ อย่าง จะแก้ไม่ได้ โดยเร็วพลัน ใน ๒-๓ วัน ถ้าเป้นตั้งแต่ ๑ หรือ ๒ ให้แก้ดูก่อน ที่โลหิตแตกซ่านออกมาถึงผิวเนื้อนั้น ท่านให้ประกอบยา ที่แก้ไข้เหนือ แก้ที่โลหิตทำภายใน ให้โลหิตมาก ท่านให้ประกอบยา ที่แก้ลักปิด มาแก้เถิด
๕. เหงื่อ ถ้าแตกให้เหงื่อตกหนัก ให้ตัวเย็นขาวซีด ให้สวิงสวาย หากำลังมิได้
๖. น้ำตา ถ้าแตกหรือพิการ ให้ตามัว ให้น้ำตาตกหนัก ตาแห้ง ตานั้นเป็นดุจเยื่อผลลำใย
๗. มันเหลว ถ้าแตก กระจายออกทั่วสรรพางค์กาย ทำให้ตัวเหลือง ตาเหลือง เว้นแต่อุจจาระ ปัสสาวะไม่เหลือง บางทีให้ลงท้อง ให้อาเจียน ดุจเป็นป่วงลง เพราะโทษน้ำเหลือง
๘. น้ำลาย ถ้าแตก หรือพิการ น้ำลายเหนียว บางทีเป้นเม็ดยอดขึ้นในลิ้นในคอ
๙. น้ำมูก เมื่อพิการหรือแตก ให้ปวดในสมอง ให้น้ำมูกตก ให้ตามัว ให้ปวดศีรษะ
๑๐. มันข้น เมื่อพิการหรือแตก ดุจโลหิตเสียก็เหมือนกัน ซึมซาบออกมาทางผิวหนังดุจผดผุดออกมาเป็นดวง บาง ทีแตกเป็นน้ำเหลือง ให้ปวดแสบปวดร้อนยิ่งนัก
๑๑. ไขข้อ เมื่อพิการหรือแตกก็ดี ไขข้อนี้มีอยู่ในกระดูก จะทำให้เมื่อยในข้อในกระดูก ทุกแห่ง ดุจครากจากกัน ให้ขัดให้ตึงทุกข้อ
๑๒. มูตร เมื่อพิการหรือแตกนั้น ให้ปััสสาวะวิปลาส คือแดง เหลือง และเป็นนิ่วก็ดี บางทีเป็นดุจน้ำข้าวเช็ด ให้ ขัดเบา ให้เจ็บหัวเหน่า ให้หัวเหน่าฟก เป็นนิ่ว เป้นมุตกิต เป้นสัณฑฆาต กาฬขึ้นในมูตร ให้มูตรพิการ แปรไปต่างๆ
ธาตุดินพิการ
๑. ผมพิการ เจ็บ ในสมอง ผมร่วง
๒. ขนพิการ เจ็บทุกขุมขน ทั่วสรรพางค์กาย
๓ เล็บพิการ ให้ต้นเล็บช้ำ เขียวดำ บางทีให้ฟกบวม เป็นหัวเดือนหัวดาว บางทีให้ขบเล็บช้ำ เป็นหนอง เจ็บปวด ยิ่งนัก
๔ หันพิการ หักถอนแล้วก็ดี ย่อมเป้นประเพณีสืบกันมา ถ้าเจ็บในไรฟัน ในรากฟัน ในเหงือก ก็ให้แก้ในทางรำมะนาด
๕. หนังพิการ ให้หนังสากชา ถ้ามด หรือแมลงวันไต่หรือจับ ก็ไม่้รู้สึกากย ให้แสบร้อนยิ่งนัก เรียกว่า กัมมิโทษ คือโทษที่เกิดแก่กรรม
๑. ผมพิการ เจ็บ ในสมอง ผมร่วง
๒. ขนพิการ เจ็บทุกขุมขน ทั่วสรรพางค์กาย
๓ เล็บพิการ ให้ต้นเล็บช้ำ เขียวดำ บางทีให้ฟกบวม เป็นหัวเดือนหัวดาว บางทีให้ขบเล็บช้ำ เป็นหนอง เจ็บปวด ยิ่งนัก
๔ หันพิการ หักถอนแล้วก็ดี ย่อมเป้นประเพณีสืบกันมา ถ้าเจ็บในไรฟัน ในรากฟัน ในเหงือก ก็ให้แก้ในทางรำมะนาด
๕. หนังพิการ ให้หนังสากชา ถ้ามด หรือแมลงวันไต่หรือจับ ก็ไม่้รู้สึกากย ให้แสบร้อนยิ่งนัก เรียกว่า กัมมิโทษ คือโทษที่เกิดแก่กรรม
๖. เนื้อพิการ เนื้อ ๕๐๐ ชิ้น ถ้าพิการ ให้เสียวไปทั้งตัว ม้กให้ฟกที่นั่้น บวมที่นี่ ให้เป็นพิษ บางทีให้ร้อนดุจไฟ บางทีให้ฟกขึ้นดุจประกายดาษ ประกายเพลิง
๗. เอ็นพิการ เส้นประธาน ๑๐ เส้น มีบริวาร ๒,๗๐๐ เส้น ก็หวาดไหวไปสิ้นทั้งนั้น ที่กล้าก็กล้า ที่แข็งก็แข็ง ที่ตั้งดานก็ตั้งดาน ที่ขอดก็ขอดเข้าเป็นก้อนเป็นเถาไป เป็นเหตุแต่จะให้โทษหนัก แต่เส้นอันชื่อว่าสุมนากับเส้น อัมพฤกษ์ นั้น ทำเหตุแต่จะให้ระส่ำระสาย ให้ร้อน ให้เย็น ให้เมื่อย ให้เสียวไปทุกสเ้นเอ็นทั่วทั้งตัว ตั้งแต่ที่สุดบาทา ตลอดขึ้นไปถึงศีรษะ ทำให้เจ็บ เป็นเวลา แต่เส้นอัมพฤกษ์ สิ่งเดียวนั้น ให้โทษถึง ๑๑ ประการ ถ้าพร้อมทั้ง ๒,๗๐๐ เส้น แล้วก็ตาย ถ้าเป็น ๒-๓ เส้น ยังแก้ได
๘. กระดูกพิการ กระดูกทั้งหลายประมาณไว้ ๓๐๐ ท่อน ถ้าพิการโรคนี้จะแก้เป็นอันยากยิ่งนัก๗. เอ็นพิการ เส้นประธาน ๑๐ เส้น มีบริวาร ๒,๗๐๐ เส้น ก็หวาดไหวไปสิ้นทั้งนั้น ที่กล้าก็กล้า ที่แข็งก็แข็ง ที่ตั้งดานก็ตั้งดาน ที่ขอดก็ขอดเข้าเป็นก้อนเป็นเถาไป เป็นเหตุแต่จะให้โทษหนัก แต่เส้นอันชื่อว่าสุมนากับเส้น อัมพฤกษ์ นั้น ทำเหตุแต่จะให้ระส่ำระสาย ให้ร้อน ให้เย็น ให้เมื่อย ให้เสียวไปทุกสเ้นเอ็นทั่วทั้งตัว ตั้งแต่ที่สุดบาทา ตลอดขึ้นไปถึงศีรษะ ทำให้เจ็บ เป็นเวลา แต่เส้นอัมพฤกษ์ สิ่งเดียวนั้น ให้โทษถึง ๑๑ ประการ ถ้าพร้อมทั้ง ๒,๗๐๐ เส้น แล้วก็ตาย ถ้าเป็น ๒-๓ เส้น ยังแก้ได
้๙. เยื่อในกระดูกพิการ ( คัมภีร์ไม่บอกอาการ บอกแต่ยาแก้ เหมือนแก้กระดูก)
๑๐. ม้ามพิการแตก ให้ม้ามหย่อน
๑๑ วงหฤทัยพิการ ถ้าพิการหรือแตกก็ดี กระทำให้เป็นคนเสียจริต ถ้ายังอ่อนอยู่ ให้คุ้มดีคุ้มร้าย มักขึ้งโกรธ บางทีให้ระส่ำระสาย ให้หิวหากำลังมิได้
๑๒ ตับพิการ ถ้าพิการแตกก็ดี เป็นเพราะโทษ ๔ ประการ คือ
ขึ้นในตับ จึงทำให้ตับหย่อน
๑๒.๒ เป็นฝีในตับ ย่อมให้ลงเป็นโลหิตสดๆ ออกมา
๑๒.๓ กาฬมูตรผุดขึ้นในตับ กระทำให้ลงเป็นเสมหะโลหิตเน่า ปวดมวนอยู่เสมอ ให้ตาแดง เป็นสาย โลหิต คนทั้งปวงย่อมสมมุติเรียกว่ากระสือ ปีศาจ เข้าปลอมกิน เพราะคนไข้ เพ้อหาสติมิได้ เจรจาด้วยผี หมอจะแก้ ยากนัก
๑๒.๔ เป็นด้วยปถวีธาตุแตกเอง ให้ระส่ำระสาย ให้หอบไอ อยู่เป็นนิจ จะบริโภคอาหารก็ไม่ได้ หายใจก็ ไม่ถึงท้องน้อย
๑๓. พังผืดพิการแตก ให้อกแห้ง กระหายน้ำ คือริดสีดวงแห้งนั่นเอง
๑๔. พุงพิการแตก ให้ขัดอก ให้ลงท้อง ท้องขึ้นท้องพอง ให้แน่นในอก ในท้อง บริโภคอาหารไม่ได้
๑๕. ปอดพิการแตก เมื่อปอดพิการแตกก็ดี อากาจดุจไข้พิษ คือ กาฬขึ้นในปอด ให้ร้อนอก กระหายน้ำ แล้วหอบ จนโครงลด ให้กินน้ำจนปอดลอยจึง ยากยาก บางที่จนอาเจียนน้ำออกมา จึงจะหายอยาก
๑๖. ไส้ใหญ่พิการแตก คือกินอาหารผิดสำแดง ให้ปวดท้อง ให้ขัดอก บางทีให้ลง ให้อาเจียน คือ ลมกัมมัชวาต พัดให้เสมหะเป็นดาน กลับเข้าไป ในท้องในทรวงอก แล้วให้ตัดอาหารย่อมว่าไส้ตีบ
๑๗ ไส้น้อยพิการแตก ให้วิงเวียนหน้าตา จะลุกขึ้นยืนให้หาว ให้เรอ ให้จุกเสียด เจ็บเอว ให้เสมหะขึ้นคอ ให้ร้อนคอ ร้อนท้องน้อย เป้นลม คลื่นเหียน ให้ตกโลหิต ให้ตกหนอง
๑๘. อาหารใหม่พิการแตก ถ้าบริโภคอาหารเข้าไปอิ่มแล้วเมื่อใด ก็ทำให้ร้อนท้องนัก บางทีให้สะอึก แล้วให้จุกเสียดตามชายโครง ให้ผะอืดผะอมคน
๑๒.๒ เป็นฝีในตับ ย่อมให้ลงเป็นโลหิตสดๆ ออกมา
๑๒.๓ กาฬมูตรผุดขึ้นในตับ กระทำให้ลงเป็นเสมหะโลหิตเน่า ปวดมวนอยู่เสมอ ให้ตาแดง เป็นสาย โลหิต คนทั้งปวงย่อมสมมุติเรียกว่ากระสือ ปีศาจ เข้าปลอมกิน เพราะคนไข้ เพ้อหาสติมิได้ เจรจาด้วยผี หมอจะแก้ ยากนัก
๑๒.๔ เป็นด้วยปถวีธาตุแตกเอง ให้ระส่ำระสาย ให้หอบไอ อยู่เป็นนิจ จะบริโภคอาหารก็ไม่ได้ หายใจก็ ไม่ถึงท้องน้อย
๑๓. พังผืดพิการแตก ให้อกแห้ง กระหายน้ำ คือริดสีดวงแห้งนั่นเอง
๑๔. พุงพิการแตก ให้ขัดอก ให้ลงท้อง ท้องขึ้นท้องพอง ให้แน่นในอก ในท้อง บริโภคอาหารไม่ได้
๑๕. ปอดพิการแตก เมื่อปอดพิการแตกก็ดี อากาจดุจไข้พิษ คือ กาฬขึ้นในปอด ให้ร้อนอก กระหายน้ำ แล้วหอบ จนโครงลด ให้กินน้ำจนปอดลอยจึง ยากยาก บางที่จนอาเจียนน้ำออกมา จึงจะหายอยาก
๑๖. ไส้ใหญ่พิการแตก คือกินอาหารผิดสำแดง ให้ปวดท้อง ให้ขัดอก บางทีให้ลง ให้อาเจียน คือ ลมกัมมัชวาต พัดให้เสมหะเป็นดาน กลับเข้าไป ในท้องในทรวงอก แล้วให้ตัดอาหารย่อมว่าไส้ตีบ
๑๗ ไส้น้อยพิการแตก ให้วิงเวียนหน้าตา จะลุกขึ้นยืนให้หาว ให้เรอ ให้จุกเสียด เจ็บเอว ให้เสมหะขึ้นคอ ให้ร้อนคอ ร้อนท้องน้อย เป้นลม คลื่นเหียน ให้ตกโลหิต ให้ตกหนอง
๑๘. อาหารใหม่พิการแตก ถ้าบริโภคอาหารเข้าไปอิ่มแล้วเมื่อใด ก็ทำให้ร้อนท้องนัก บางทีให้สะอึก แล้วให้จุกเสียดตามชายโครง ให้ผะอืดผะอมคน
แต่ไม่ใช่อาการอย่างนี้ เป็นเพราะบริโภค อาหารที่ไม่เคยบริโภค เช่นอาหารดิบ หรือลมกุจฉิสยาวาตพัดไม่ตลอด ให้เป็นไปต่างๆ บางทีให้ลง บางที ให้เป็น พรรดึก แดกขึ้นแดกลง กินอาหารไม่ได้
๙. อาหารเก่าพิการแตก อาหารเก่าเมื่อพิการแตก คือซางขโมยกินลำไส้ เมื่อพ้นกำหนดซางแล้ว คือริดสีดวง คุถทวาร
๒๐. สมองศีรษะพิการแตก เมื่อสมองพิการหรือแตก ให้เจ็บในศีรษะดังจะแตก ให้ตามืด ให้หูตึง ปากและจมูก เฟดขึ้น ลิ้นกระด้าง เดิมเป้นเพราะสันนิบาตลมปะกัง ถ้ายาใดๆ ก็แก้ไม่หาย
๙. อาหารเก่าพิการแตก อาหารเก่าเมื่อพิการแตก คือซางขโมยกินลำไส้ เมื่อพ้นกำหนดซางแล้ว คือริดสีดวง คุถทวาร
๒๐. สมองศีรษะพิการแตก เมื่อสมองพิการหรือแตก ให้เจ็บในศีรษะดังจะแตก ให้ตามืด ให้หูตึง ปากและจมูก เฟดขึ้น ลิ้นกระด้าง เดิมเป้นเพราะสันนิบาตลมปะกัง ถ้ายาใดๆ ก็แก้ไม่หาย
หมายเหตุ คัมภีร์ โรคนิทาน จะคล้ายๆกับ คัมภีร์ธาตุวิวรณ์
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น